Mevcut 16 bakan ve Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay 14 Mayıs 2023 tarihinde yapılacak Milletvekili genel seçimlerinde Adalet ve Kalkınma Partisi’nden milletvekili adayı oldular. Ancak bu kişiler görevlerinden istifa etmediler. Anayasanın 76. Maddesine göre kamu görevlileri görevlerinden istifa etmedikçe milletvekili adayı olamazlar. 76. Maddenin üçüncü fıkrası şöyledir: “Hâkimler ve savcılar, yüksek yargı organları mensupları, yükseköğretim kurumlarındaki öğretim elemanları, Yükseköğretim Kurulu üyeleri, kamu kurum ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri ile yaptıkları hizmet bakımından işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri ve Silahlı Kuvvetler mensupları, görevlerinden çekilmedikçe, aday olamazlar ve milletvekili seçilemezler.”Benzer şekilde, 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu'nun "Adaylık için görevden çekilmesi gerekenler" başlıklı 18’inci maddesinde; "Hâkimler ve savcılar, yüksek yargı organları mensupları, yüksek öğretim kurumlarındaki öğretim elemanları, Yükseköğretim Kurulu, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu üyeleri, kamu kurumu ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri ile yaptıkları hizmet bakımından işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri, aday olmak isteyen belediye başkanları ve subaylar ile astsubaylar, aday olmak isteyen siyasi partilerin il ve ilçe yönetim kurulu başkan ve üyeleri ile belediye meclisi üyeleri, il genel meclisi üyeleri, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile sendikalar, kamu bankaları ile üst birliklerin ve bunların üst kuruluşlarının ve katıldıkları teşebbüs veya ortaklıkların yönetim ve denetim kurullarında görev alanlar genel ve ara seçimlerin başlangıcından bir ay önce seçimin yenilenmesine karar verilmesi halinde yenileme kararının ilanından başlayarak yedi gün içinde görevlerinden ayrılma isteğinde bulunmadıkça adaylıklarını koyamazlar ve aday gösterilemezler." hükmü yer almaktadır.Bu hükümlere dayanarak cumhurbaşkanı yardımcısı ve bakanların istifa etmeden aday oldukları gerekçesiyle YSK’ya pek çok itiraz yapılmıştır. Basında çıkan haberlere göre YSK bu itirazları reddetmiştir.[1] YSK’nın söz konusu kararı Resmî Gazete’de ve Kurulun İnternet sayfasında yayınlanmamıştır. Ancak basında çıkan haberlerden YSK’nın kararının bakanların kamu görevlisi olmadığı gerekçesine dayandığı anlaşılmaktadır. YSK kararında 2839 sayılı Kanun’un 18. Maddesinde Bakanların sayılmadığı vurgulanmış ve göreve başlarken TBMM’de yemin ettikleri hatırlatılarak, atanmış Bakanların milletvekili adayı olmaları için istifa etmelerinin gerekmediği sonucuna ulaşılmıştır. Ancak bu kararın tartışmaya açık olduğu ve seçimin adaletini olumsuz etkilediği belirtilmelidir.&nbsp;<a href="#_ftn1" name="_ftnref1" target="_blank" title="" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a><a href="#_ftn1" name="_ftnref1" target="_blank" title="" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a>Öncelikle 2017 Anayasa değişikliği sonrasında bakanların statüsünün tamamen değiştiğini belirtmek gerekir. Artık bakanlar siyasi birer kişilik ve yürütme organının bir üyesi değil, yürütme organı olan Cumhurbaşkanının idari ajanı niteliğindedir. Yani göreve gelmeleri için yasama organının güvenoyuna ihtiyaç duymayan ve TBMM tarafından görevden alınamayan, doğrudan Cumhurbaşkanına karşı sorumlu olan bakanların nasıl olup ta yaptıkları hizmet bakımından işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri&nbsp;kategorisinde sayılmadıkları izaha muhtaçtır. Bakanların göreve başlarken TBMM’de yemin etmelerinin onları nasıl kamu görevlisi kapsamı dışına çıkardığını anlamak mümkün değildir. &nbsp;Anayasanın 76 ve 2839 sayılı Kanun’un 18. Maddesinde bakanların ayrıca sayılmamış olmasının nedeni açıktır. 2017 değişikliği öncesinde seçilmiş milletvekili olan ve siyasi birer kişilik olan bakanların istifa etmemesi parlamenter sistemin doğasına uygundur. Ancak Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçilirken bakanların hukuki statüsü düzenlenmemiştir. Bu durumda kamu görevlisi statüsünden istisna tutulmalarını öngören bir kural bulunmamaktadır.Diğer taraftan bakanların istifa etmemeleri seçimin adil bir rekabet ortamında yapılmasını zorlaştırmaktadır. Bakanlar seçim kampanyası döneminde kamu kaynaklarından sınırsızca yararlanmakta ve kamusal yetkilerini kullanmaktadırlar. Kendisi milletvekili adayı olan İçişleri Bakanına bağlı kolluk görevlileri diğer siyasi partilerinin adayları hakkında operasyonlar düzenlemekte, yine milletvekili adayı olan Adalet Bakanının başkanlığını yürüttüğü HSK’nın kontrolündeki savcılar soruşturma açabilmektedir.Son günlerde bir bakanın kampanya aracında AFAD’a ait yardım kolilerinin görüntülenmesi de bakanlar tarafından kamu kaynaklarının seçim propagandası amacıyla kullanıldığını göstermektedir. * Ali Rıza Çoban – Anayasa Hukukçusu <hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"> 1 https://www.haberturk.com/ysk-muhalefetin-basvurusunu-reddetti-3584112

Özgürlük Gündemi

YSK kararında 2839 sayılı Kanun’un 18. Maddesinde Bakanların sayılmadığı vurgulanmış ve göreve başlarken TBMM’de yemin ettikleri hatırlatılarak, atanmış Bakanların milletvekili adayı olmaları için istifa etmelerinin gerekmediği sonucuna ulaşılmıştır. Ancak bu kararın tartışmaya açık olduğu ve seçimin adaletini olumsuz etkilediği belirtilmelidir.

Bakanların istifa etmeden milletvekili adayı olabilmesi

Milletvekili Seçimi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, geçtiğimiz haftalarda Resmî Gazete'de yayımlandı. Değişikliğin ikinci maddesinde yer alan ittifaklara yönelik değişiklik de seçim çevrelerince tartışılmış; ittifakları etkisizleştireceği ve küçük partilerin aleyhine olacağı değerlendirmeleri yapılmıştı.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Nedir? Yasaya göre, "İttifakın aldığı oy toplamı ülke barajını geçtiği takdirde, seçim çevrelerinde milletvekili hesabı ve dağılımı, ittifak içinde yer alan her bir partinin o seçim çevresinde almış olduğu oy sayısı dikkate alınarak yapılacak. İttifakı oluşturan siyasi partilerin her birinin çıkaracağı milletvekili sayısı, her seçim bölgesinde ittifak içinde elde ettiği oy sayısı esas alınarak genel D'Hondt uygulaması ile belirlenecek."</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">6 partinin 8 senaryosu</h2>Kanunda yapılan değişikliğin ardından CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu Seçim Yasası’ndaki değişikliklere göre hazırlanan 8 seçenekli bir çalışma yapıldığını açıkladı. CHP kurmayları ve akademisyenleri tarafından hazırlanan 8 seçenekli çalışmanın İYİ Parti, Saadet Partisi, Demokrat Parti, DEVA Partisi ve Gelecek Partisi'ne sunulacağı belirtildi. Cumhuriyet Gazetesi Ankara Haber Müdürü Erdem Sevgi,&nbsp;8 seçenekli teklifin ayrıntılarını <a fr-original-style="" href="https://www.cumhuriyet.com.tr/turkiye/chp-altili-masaya-ittifak-ici-ittifak-senaryolariyla-oturacak-1926550" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">paylaştı.</a> Habere göre seçenekler şu şekilde:&nbsp;<ol fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Muhalefet blokundaki altı parti, Millet İttifakı yapısına dâhil olacak ve tüm illerde seçime CHP ya da İYİ Parti listeleriyle girilecek. Bu formülde, partilerin illerdeki durumlarına bakılarak liste çıkarma önceliği, o ildeki avantajlı partiye verilecek. DEVA, Demokrat, Gelecek ve Saadet partilerinin adayları, CHP ve İYİ Parti'nin çıkaracağı listelere eklenecek.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Millet İttifakı çatısı korunarak&nbsp;4+2 seçeneği uygulanacak. CHP ve İYİ Parti bir blok; DEVA, Demokrat, Gelecek ve Saadet partileri ikinci blok olacak, iki ayrı listeyle seçime girilecek.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Millet İttifakı yapısı altında 3+3 sistemi&nbsp;uygulanacak. CHP, İYİ Parti ve Demokrat Parti bir bloku oluştururken ikinci blokta ise DEVA, Gelecek ve Saadet partileri yer alacak. İttifaklar, seçim için iki ayrı liste oluşturacak. &nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Millet İttifakı, CHP ve İYİ Parti’den oluşan yapısını koruyacak. Buna alternatif olarak farklı isim taşıyan yeni bir ittifak oluşturulacak. Yeni ittifakta ise DEVA, Demokrat, Gelecek ve Saadet partileri yer alacak. İki ittifak illerde farklı listeler çıkaracak.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Muhalefet blokundaki tüm partilerin illerdeki oy potansiyellerine bakılarak "karşılıklı çekilme sistemi" uygulanacak. Bu seçenekte hangi parti ya da blok avantajlı durumdaysa liste çıkarma önceliği ona bırakılacak.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">&nbsp;Seçim Yasası'nda yapılan değişiklikler gerekçesiyle düşük ihtimalli bir seçenek olmakla birlikte 6'lı masadaki tüm partiler kendilerine ait listelerle seçime girecek.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">&nbsp;Cumhur İttifakı’nda yer alan AK Parti, MHP ve BBP'nin ayrı listelerle&nbsp;seçime gitmesi durumunda ilk altı formül üzerinden en yüksek faydanın sağlanacağı seçenek değerlendirilecek. &nbsp;&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">AK Parti, MHP ve BBP, Cumhur İttifakı çatısı altında tek listeyle seçime girerse yine ilk altı formül masaya yatırılarak en fazla milletvekilini elde etme olanağı sunan seçeneğe odaklanılacak.</li></ol>Peki bu 8 seçenek arasında hangisi 6 parti için de avantaj sağlıyor? Seçeneklerden kabul edilmeme ihtimali olanlar var mı? Varsa hangileri? Gazeteci Günel Cantak&nbsp;Aposto!'ya CHP'nin partilere sunacağı 8 seçeneği değerlendirdi.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">En avantajlı yol hangisi?</h2>Seçenekler arasına 6 parti için en avantajlı olan formülün iktidar bloğunun seçeceği formülle bağlantılı olacağını söyleyen Cantak, "Siyaset bilimci Tanju Tosun'un anketlerin ortalamasını alarak yaptığı çalışmaya göre 5'inci formül, muhalefete en fazla milletvekilini getiriyor.&nbsp;Eğer iktidar bloğu, yani AK Parti, MHP ve BBP, bir ittifaka girmeden tek başlarına seçime girerlerse muhalefet bloğundaki tüm partilerin illerdeki oy potansiyelleri dikkate alınarak oluşturacakları "karşılıklı çekilme sistemiyle" liste belirlemeye dayalı ortak hareket edecek. Bu da o seçim çevresinde en güçlü partinin seçime girmesi ve diğer muhalefet partilerinin de seçime giren partiyi desteklemesi üzerine kurulur diye tahmin ediyorum." diyor.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">"MHP'nin tavrı belirleyici"</h2>İktidar bloğunu oluşturan partilerin tek çatı altında seçime girdikleri takdirde de yine 5'inci formülün muhalefet için en fazla milletvekili getireceğini; ancak iktidarın kazandığı milletvekili sayısının artması nedeniyle muhalefetin milletvekili sayısının azalacağını belirten Cantak,&nbsp;"Burada önemli olan MHP'nin tavrı&nbsp;olacak. MHP Türkiye'nin en köklü partilerinden biri. Bu geçmişini ve geleneğini kenara bırakıp AK Parti listelerinden seçime girmeyi kabul etmeyebilir. Zira&nbsp;MHP'nin eriyen oylarını da hesaba katınca MHP'de kalan seçmen 3 Hilal dışında bir logoya mührü basmayabilir." ifadelerini kullanıyor.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">DEVA ve Gelecek ne yapacak?&nbsp;</h2>Yeni Seçim Kanunu'nun en çok oyu daha az olan partileri dezavantajlı duruma soktuğunu hatırlatan Günel&nbsp;Cantak,&nbsp;"DEVA ve Gelecek, daha yeni kurulmuş partiler olarak kendi logolarıyla hiç seçime girememe tehlikesiyle karşı karşıya kaldı. İki parti de kendi logolarıyla seçime girmek için son ana kadar çalışacaklardır. Günü geldiğinde rakamlar 6'lı masada ele alınıp karar verilecektir. Eğer bu iki parti oylarını hatırı sayılır şekilde artırırsa kendi listelerini yapma konusunda istekli olacaklardır. Eğer bu gerçekleşmezse 2 parti de diğer partilerin listesinden seçime girebileceği için yorganı yakmayacaklarını düşünüyorum. Yakarlarsa büyük kaybeden yine onlar olabilir."&nbsp;değerlendirmesinde bulunuyor.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">"MHP kaybetmeyi sevmiyor"</h2>Seçim Kanunu çalışmalarını Cumhur İttifakı açısından değerlendiren Cantak, kanunun 6 partinin birlikteliğini hedef aldığını savunuyor. Seçime kadar Cumhur İttifakı'nın Millet İttifakı'nın uyumunu bozmaya ve HDP'nin muhalefete yakın durmamasını sağlamaya çalışacağını söyleyen Günel Cantak, bu planların başarılı olamaması ihtimaliyle ilgili şöyle konuşuyor:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Eğer bunları başaramazlarsa Cumhur İttifakı üyeleri kaybedecekleri bir seçime birlikte girerler mi? İşte burada soru işareti çıkıyor. Cumhur İttifakı üyelerinin dediği gibi 'Pazara kadar değil mezara kadar' diyerek seçime el ele gidecekler mi göreceğiz. Lakin Devlet Bahçeli'nin 3 Kasım 2002 erken seçimini ilan ettiği zamanki manevrası ve 2015 yılındaki muhalefet bloğundan ayrılıp, iktidar bloğuna geçtiği manevrası düşünüldüğünde, ayrılma ihtimallerinin olduğunu söyleyebilirim. Bahçeli ama özellikle de MHP, kaybeden tarafta olmayı sevmiyor."</blockquote>

Milletvekili Seçimi Kanunu ile ilgili hikayeler